Yaşlıda çoklu ilaç kullanımı: Sorunlar ve çözümleri

 1. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı nedir? Önemi ve sıklığı nedir?

5 veya daha fazla sayıda ilaç kullanımına denir. 

En sık sebep olan ilaçlar ağrı kesiciler, kabızlık sebebi ile kullanılan ilaçlar ve vitaminlerdir.

Yan etkiler ve ilaç etkileşimleri ortaya çıkabilir. Bunlar kimi zaman hayatı dahi tehdit edebilir.

%20-50 arasındadır ve yaşla artmaktadır. 

 

2. Yaşlılarda çoklu ilaç kullanımı sebepleri nelerdir? Çok sayıda ilaç kullanımı her zaman yanlış mıdır?

Reçetesiz ilaç kullanımı

Kronik hastalıklar ve komplikasyonları (örn diabet, HT)

Çok sayıda doktora veya sağlık kuruluşuna başvuru

Kronik mekanik ve fonksiyonel sorunlar (kabızlık, kas ağrıları, baş ağrısı, vb)

Kaygı bozuklukları

Hayır her zaman yanlış değildir. Bazen gerekir. Böyle durumlarda olası yan etkiler ve ilaç etkileşimleri yakından takip edilmelidir.

 

3. Yaşlılarda sıkça kullanılan ilaçların olası yan etkilerinelerdir? Örnekler verebilir misiniz?

Kardiyovasküler ilaçlar: Tansiyon değişiklikleri, kan tuzlarında anormallikler, vb

Diyabet: Kontrolsüz kan şekeri düzeyleri, özellikle düşük kan şekeri riski, böbrek yetersizliği, düşmeler, sıvı kaybı, bulantı-şişkinlik, vb

Anti depresanlar: Metabolik bozukluklar, denge bozuklukları, düşmeler, bağırsak hareket bozuklukları, kan tuzlarında bozulmalar, beslenme bozuklukları, vb

Nörolojik ilaçlar: Hareket bozuklukları, denge bozuklukları, kabızlık, şuur değişiklikleri, uyku, metabolik bozukluklar, vb

Ağrı kesiciler: Mide ülseri, hipertansiyon, kalp damar sertliği, böbrek yetersizliği, vb

Kas gevşeticiler: Denge bozuklukları, düşme, kırık, güçsüzlük

Kan sulandırıcı ilaçlar: Kanamalar, kemik erimesi, vb

Yüksek doz D vit: Düşmeler, şuur bozuklukları

İdrar söktürücüler: Su kaybı, kan tuzlarında dengesizlik, böbrek yetersizliği, vb

Antibiyotikler

 

 

 

4. İlaç yan etkilerini kolaylaştıran faktörler nelerdir? 

Çok sayıda ilaç kullanımı ve ilaç etkileşimleri

Böbrek yetersizliği

Zayıf olmak

Düşük kas kütlesi

Kronik karaciğer hastalığı, karaciğer yetmezliği

Kronik organ hastalıkları

Uygunsuz kullanım

Yanlış dozlarda kullanım

Besin/takviye edici ajanlarla etkileşim

 

5. İlaçların hayatı tehdit edebilen yan etkileri var mıdır?Bunlar sık mıdır? 

Olabilir. Sık  olmasa da ölçümle sonuçlanabilen ilaç yan etkileri bilinmektedir. 

Ciddi kanamalar

Bağışıklık sistemini baskılayan ilaçlar sonrası gelişen infeksiyonlar

Bazen kemoterapiler sonrası komplikasyonlar

Karaciğer böbrek yetersizliği 

Aritmiler

Ciddi hipoglisemi

Düşmeler

 

6. İlaçların birbirleriyle etkileşmesi ne demektir? Örnek verebilir misiniz?

Bazı ilaçlar benzer etki ve yan etkiler nedeni ile çarpraz reaksiyon geliştirebilir (insülin ve diyabet ilaçları, TANSİYON İLAÇLARI)

Bazı ilaçların emilim ve vücuttaki etkilerini diğer ilaçlar değiştirebilir (Bağırsak hareketlerini yavaşlatan bazı ilaçlar diğer ilaçların bağırsaktan emilimini arttırabilir)

Bazı ilaçların vücuttan uzaklaştırılmasını diğer ilaçlar değiştirebilir (bazı antibiyotikler diğer ilaçların karaciğerdeki metabolizmasını azaltabilir)

 

7. Çeşitli organ hastalıklarının varlığı ilaç dozlarında değişiklik yapmayı gerektirir mi?

Evet. Örneğin safra yolu ile atılan ilaçlar karaciğer yetmezliği veya safra yolundaki tıkanıklıklar varlığında toksik olabilir. Benzer şekilde böbrek yetersizliği birçok ilacın dozlarında ayarlama yapmayı gerektirir.

 

8. İlaçların prospektüs bilgilerinde yazılı “olası yan etkileri”ne ölçüde önemsenmelidir? 

Bu yan etkiler çok sık, sık, nadir ve çok nadir olarak sınıflandırılmaktadır. Bu yan etkiler değerlendirilirken bu bilgi göz önünde bulundurulmalı, en sağlıklı bilginin hekimden elde edilmesi gerektiği bilinmelidir. Bazen kar zarar hesabı yapılabilir. Her yazılan yan etkinin gelişeceği olası değildir. Hatta bu yazılan yan etkilerin birçoğunun gelişme olasılığı oldukça düşüktür. 

 

9. Yan etki belirti ve bulguları varlığında neler yapılmalıdır?

İlacı hemen kesip hekime başvurmalıdır. 

 

10. Piyasada, takviye gıda, vitamin veya destek ürünü olarak satılan ve ilaç kabul edilmeyen ürünler çoklu ilaç kullanımı içinde yeralır mı? Bu ürünler ilaçların etkilerini değiştirebilir mi? Yan etkilerini arttırabilir mi? 

Evet yeralır. Bu ürünler sanki sadece faydalı tamamen doğal ürünler gibi pazarlanmaktadır. Hemen tamamının kimyasal işlemlerle üretildiği ve içinde çok sayıda katkı maddeleri içerdiği unutulmamalıdır. Üstelik etkinlikleri ve diğer ilaçlarla etkileşimleri konusunda çalışma verileri olmadığı için etkisi de yan etkisi de kestirilemez. 

 

11. Çoklu ilaç kullanımı ve olası zararlarından korunabilmek için hangi önlemler alınabilir?

Reçetesiz ilaç alınmamalıdır. Kullanılacak ilaçlar mutlaka uygun gerekçeler ve dozlarda hekimler tarafından reçete edilmelidir. 

İlaç dışı ürünler konusunda mümkün oldukça temkinli davranılmalıdır. Bu ürünlerle ilgili etki yan etki bilgileri olmadığı unutulmamalıdır. 

Sağlık sorunlarınızı kendisini tecrübeli olduğunu iddia eden kişilerle konuşup tartışmayınız. 

Sağlık sorunları nedeni ile çok sayıda merkeze başvurup farklı hekimlerin birbirlerinden habersiz  yazabildiği çok sayıda ilacı kullanma yoluna gidilmemelidir.

Her hekim ziyaretinde kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları belirtiniz.

Düşük dozda başla yavaş arttır, yavaş azalt. 

ANA MESAJLAR

1. İLAÇLAR KÖTÜ DEGİLDİR

2. İLAÇLAR DİKKATLİ VE UYGUN ŞEKİLDE KULLANILMALIDIR

3. İLAÇ DIŞI ÜRÜNLER (TAKVİYE) DOĞAL ÜRÜNLERDİR ZARAR VERMEZLER DÜŞÜNCESİ YANLIŞ

4. YAVAŞ BAŞLA YAVAŞ KEZ

5. ÇOKLU İLAÇ KULLANIMI HEP AKILDA OLMALI, ONLEMEYE ÇALIŞMALI